روستای الیت

معرفی روستای الیت نگین کوهستان :

به دل کوهستان‌های چالوس می‌رویم ؛ روستایی زیبا به نام «الیت» در میان کوهستان‌های بخش مرزن‌آباد‌ . برای رسیدن به «الیت» باید در ۱۸ کیلومتری مرکز بخش مرزن آباد و نرسیده به هزار چم در مکانی به نام «دِز بن = دژبن» در راهی فرعی که مسیر خود را از جاده اصلی جدا کرده است حرکت کنید و با عبور از شیب کوه‌ها ، به طول ۲۲ کیلومتر از پشته و شانه گردنه‌ها به بلندترین نقطه «ولیر دره» برسید. آن سوی «ولیر دره» دشتی به وسعت ۱۵۰ هکتار رخ نمایی می‌کند که به زیبایی، فرش هزار رنگ خود را بر زمین گسترانیده است . 

اگر در کانون دشت الیت بایستیم از سمت غربی یال «کاهیر کوه»، جلگه الیت و دلیر را به گونه‌ای خواهیم دید که از هر طرف آن را کوه‌های بلند قامت چون دژ محکمی در آغوش گرفته‌اند. تا چندی پیش پهنه جلگه الیت را کشتزارهای گندم، جو، گاورس (ارزن) ، صیفی‌جات زینت می‌داد که اکنون دیگر از آن همه نعمت هیچ اثری نیست ، کشت و کار به کشت اندکی لوبیا یا سیب‌زمینی منحصر شده است و مزارع پر نعمت و یک پارچه ، تکه تکه شده و خانه‌های متراکم روستای قدیمی در میان آن پخش شده است.

در خصوص نوع معماری روستای کوهستانی الیت ، می‌افزاید : در درون محله قدیمی خانه‌هایی با معماری سنتی وجود دارد ، این خانه های سنتی به طور عمومی یک طبقه با مصالحی از سنگ و گل یا چوب و گل بنا شده اند و سقف‌هایی که بدون استثنا از تیرهای چوبی پوشیده شده‌اند . تمامی خانه ها به دلیل وضعیت اقلیمی به ناچار دارای بام بودند که با مصالحی چوبی با نام «حالا»، «شیش» و «لَت» پوشانیده می‌شدند .

روستای الیت بر فراز چند لایه از تمدن‌های گوناگون قرار گرفته است که با احتساب ابعاد این ویرانه‌ها در دور و اطراف روستا ، به ویژه در سمت جنوب شرقی و شرق ، مساحت آن به فراتر از ۴۰ هکتار می‌رسد . طی مطالعه‌ای که باستان شناسان در سال‌های اخیر بر روی این ویرانه‌ها به ویژه تپه‌های جنوب شرقی به اسامی چلاسر- گرد گلک و پیشرار چال و اسبلوسرانجام داده‌اند از نمونه‌های لایه سطحی آثار تمدنی را تا دوره اشکانیان که پایه‌های باروی شهر و خندق جزئی از آن است به وضوح در یافته و در نقطه‌ای دیگر به احتمال بازیابی آثاری از دوره نوسنگی اشاره داشته‌اند .
با توجه به همجواری این خرابه‌های وسیع با محوطه‌های تاریخی ، «تپه ازبکی» در سمت جنوب و رودبار و تالش در شمال غربی به احتمال قریب به یقین ، جایگاه و شأنی مطابق با اماکن یاد شده خواهند داشت . وجود ویرانه‌های قلعه‌ای معروف به «قلاکوتی» و خرابه‌هایی دیگر در سمت جنوبی این روستا به اسامی «کیت گردن»، «کّکی کُت»، «خاص چال» و تنبوشه‌های سفالین انتقال آب که در تمامی این روستا به دست می آید حکایت از آن دارد که الیت مدفن تمدنی گرانقدر است.

به غیر از طبیعت زیبا و سحرانگیزی که الیت را چون نگینی ارزشمند در میان گرفته است ، دیدنی‌هایی چون گسل خوف‌انگیز تنگا تنگه –دیو تنیر (تنور دیو)- چشمه معروف اسبه اُ، زیارتگاه ، غار کیت ، غار گرس جار و درختان ون تنومند و کهن سال را می‌توان نام برد که همگی به لحاظ گردشگری اهمیت دارند و طبیعت گردان کنجکاو را می‌توانند به سوی خود جلب کنند .
این محقق و پژوهشگر مازندرانی با بیان اینکه در سمت شمال شرقی محله قدیمی الیت بر فراز محوطه‌ای تاریخی در زمینی که در مجموع وسعت آن به ۴۰ هکتار می‌رسد ، آثار ویرانه‌ای عظیم به چشم می‌خورد که عبرت انگیز است ، ادامه می‌دهد : از گنگ‌های سفالینی که آب چشمه‌سارهای کوه مقابل را به این ویرانکده منتقل می‌کردند هنوز آثار و نشانی می‌توان یافت، این لوله‌های۷۰‌ سانتیمتری سفالی به هنگام شخم ، کند و کاو و پی کنی ساختمان‌ها نمودار می شوند .

وی درباره گویش مردم الیت می گوید : مردم الیت به «کلارستاقی» تکلم می کنند و این گویش در دامنه زبان تبری قرار دارد و این روستا در پدیداری ادبیات شفاهی مخصوص به خود نقشی در خور و شایسته داشته است.
اسامی کوه‌های اطراف الیت، عبارتنداز : زرین کوه با ارتفاع ۴۳۵۰ متر بلندترین کوه وچشمه‌های معروف روستا : اسپه آ ، قلقل چشمه ، اشکار وزن چشمه ، سیا چشمان و … است .
روستای الیت دارای آبشارهای فراوانی است ، یخچال طبیعی دامنه زرین‌کوه  واقع در پشت آقای کت ، یخپال طبیعی گته نمه چال و… در این روستا قرار دارند .
درباره موسیقی در الیت : در تمامی دهستان کوهستان همانند هر جای دیگری موسیقی دارای جایگاه والایی است و رگه‌هایی از موسیقی بومی گذشته هنوز از حنجره‌های خنیاگر کهنسالان چنان برمی‌آید که در حالت بکر خود جلوه می‌کند ، این ویژگی البته در هرم سنی آغاز کهنسالگی به پایین به هیچ وجه حفظ نشده است چراکه نقش موسیقی و آواز در زندگی روزمره آنان کمرنگ شده است.

فرزندان الیت در یک دهه اخیر در راستای مقابله با شبیخون فرهنگی اقدام به برگزاری همایش‌هایی سالانه کردند که در خلال آن پژوهشگران و فرهیختگان با بازیابی و بازآفرینی فرهنگ شفاهی مردم کلارستاق و ارائه آن در این همایش خدمت شایانی در بازشناسی آن به جوانان و نوجوانان این مرز و بوم کردند و آثاری به یاد ماندنی از خود به یادگار گذاشتند.
این روستا از لحاظ مدیریت از قدیم بصورت شورا های انتصابی بوده ولی این اواخر در چهارمین و پنجمین دوره انتخابات شورا اعضا شورا با برگزاری اتنخابات از سوی مردم انتخاب شدند و همچنین در گذشته از نعمت بزرگ ریش سفیدان بهره میبرد که بعد از انتخاب شورا از طریق انتخابات برای اولین بار دارای مجوز دهیاری گردید که بنده حقیر را به عنوان دهیار معرفی و خدا را شکر در دوره پنجم باز هم اعضای محترم شورا ما را لایق خدمتگذاری مردم دانسته توانستم در خدمت مردم شریف الیت باشم.
با سپاس فراوان علی اصغر توپا اسفندیاری
دهیار الیت 

اسم دهیار : علی اصغر توپااسفندیاری

روستا : الیت

استان : مازندران

شهرستان : چالوس

بخشداری : مرزن آباد

دهستان : کوهستان

درجه دهیاری : ۲