منابع مالی و در آمدی دهیاری ها

منابع مالی و در آمدی دهیاری ها در قانون برنامه چهارم توسعه کشور

در این قسمت وظایف و ساختار کلی ، چشم انداز و سیاست های کلی ، امکانات و قابلیت ها ، محدودیت ها و امکانات ، اهداف کلی ، سیساست های اجرایی و اقدامات مهم و اساسی مورد بررسی قرار می گیرد.

۱- وطایف ، ویژگی و ساختار کلی بخش

دهیاریها طبق قانون تاسیس دهیاری های خودکفا در روستاهای کشور مصوب سال ۱۳۷۷ نهادی مسقل ، عمومی و حودکفا تلقی شده اند و از این رو این نهاد محلی می باید از محل عوارض و بهای خدمات و سایر فصل ها و منابع که در آیین نامه مالی دهیاری ها ذکر شده است ، منابع مالی مورد نیاز خود جهت انجام وظایف قانونی را فراهم نماید.

مطابق اساسنامه ، تشکیلات و سازمان دهیاری ها ، مصوب هیئت وزیران در سال ۱۳۸۰ و اصلاحیه بعدی آن ۴۷ بند وظیفه بر عهده دهیار ی ها گذاشته شده است که به منظور انجام آنها ، منابع مالی مورد نیاز است .

دهیاری ها به عنوان یک نهاد عمومی ، بر اساس بند ۲۱ ماده ۱۰ اساس نامه تشکیلات و سازمان دهیاری ها باید نسبت به برآورد و تنظیم بودجه و ارائه بودجه سالانه دهیاری و متمم و اصلاح آن به شورا جهت تصویب اقدام نماید.از این رو لازم است دهیاری منابع درآمدی مشخص داشته باشد تا در چارچوب بودجه نسبت به هزینه نمودن آن اقدام نماید.

بر اساس ماده ۳۶ آیین نامه دهیاری ها مصوب ۱۳۸۲ ، منابع درآمدی دهیاری از ۷ محل قابل تامین است:

1. درآمدهای ناشی از عوارض(درآمدهای عمومی)
2. درآمدهای ناشی از عوارض اختصاصی
3. بهای خدمات و درآمدهای موسسات انتفاعی دهیاری
4. درآمدهای حاصل از وجوه و اموال دهیاری
5. کمک های اعطایی دولت و سازمان های دولتی
6. استفاده از تسهیلات مالی
7. اعانات و کمک های اهدایی اشخاص و سازمان های خصوصی و …

بر اساس بررسی به عمل آمده از بودجه مصوب ۸۰ دهیاری ها در سال ۱۳۸۳ ، متوسط درآمد هر دهیاری از هر یک از منابع درآمدی ، به تفکیک به شرح زیر است.

متوسط درآمد هر دهیاری از هر یک از منابع درآمدی

جدول فوق نشانگر آن است که ۵۰ درصد از بودجه دهیاری ها از محل عواید قانون تجمیع عوارض ۲۵ درصد از کمک های اعطایی دولت و سازمان های دولتی ، ۱۷ درصد از محل عوارض ، عمومی و بهای خدمات تامین می گردد و ۸ درصد باقی مانده از سایر محل ها تامین می گردد.

با عنایت به جدیدالتاسیس بودن دهیاری ها و فعالیت آنها در مناطق روستایی و با توجه به اینکه مطابق بررسی های علمی و پژوهشی حداکثر روستاییان زیر خط فقر قرار دارند و روند شکاف بین درآمد سالیانه روستانشینان و شهرنشینان رو به فزونی است. در حال حاضر امکان نیل به خودکفایی برای آنها میسر نیست و نمی توانند از عوارض و بهای محلی منابع مالی لازم را تامین کند.

۲- وضعیت بخش در رابطه با سند چشم انداز ، سیاستهای کلی و مضامین دوازده گانه

به استناد سند چشم انداز ، دستیابی به توسعه باید همراه و همگام با ایجاد فرصت های برابر، توزیع مناسب درآمد، ارتقاء سطح درآمد سرانه و اشتغال کامل باشد و در تدوین و تصویب برنامه های توسعه و بودجه سالیانه ، کاهش فاصله درآمدها میان دهک های بالا و پایین جامعه مورد نظر است.

در سیاستهای کلی برنامه چهارم نیز بر رفع محرومیت خصوصا در مناطق روستایی ، ایجاد اشتغال مواد و کاهش بیکاری ، کاهش فاصله بین دهک های بالا و پایین درآمدی جامعه و در بند ۴۳(تحت عنوان توسعه روستاها) بر ارتقاء سطح درآمد و زندگی روستاییان و کشاورزان و رفع فقر با تقویت زیر ساخت های مناسب تولید و تنوع بخشی و گسترش فعالیت های مکمل و … تاکید شده است.

با عنایت به اینکه در حال حاضر سرانه یارانه هر شهرنشین ۴ برابر یک روستایی است و شکاف درآمد سالیانه و در صد بیکاری (اشکار و پنهان) در جامعه روستایی بیش از جامعه شهری است. تحقق سند چشم انداز و سیاست های کلی نظام در خصوص شاخص های مذکور نیازمند توجه ویژه به جامعه روستایی است.

تحقق اهداف مورد نظر در سند چشم انداز و سیاست های کلی نظام ارتباط کامل با تقویت دهیاری ها به عنوان مدیریت محلی دارد. تاکنون توسعه روستایی مترادف با توسعه کشاورزی بود و به مدیریت فضا ، کالبد و محیط روستا توجهی نمی شد. با توجه به اینکه بیش از ۳۰ درصد محصولات کشاورزی مستقیما نتیجه فعالیت کشاورزان ساکن در محیط روستا است ، ضروری است به بهسازی ، عمران و آبادانی محیط روستا توجه بیش از پیش شود که نتیجه و دستاورد آن اثر مثبت در افزایش تولید کشاورزی خواهد بود.

۳- امکانات و قابلیت ها

از جمله امکانات مجود در خصوص تامین منابع درآمدی دهیاری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. وجود ظرفیت ها وپتانسیل های بالقوه در محیط روستایی برای اخذ عوارض
2. وجود زمینه های مختلف برای عرضه خدمات بواسطه عدم برخورداری روستاییان از انواع خدمات عمومی و در نتیجه امکان اخذ بهای خدمات
3. وجود زمینه های لازم برای سرمایه گزاری مشترک دهیاری ها با بخش های خصوصی و عمومی غیر دولتی که دارای مزیت نسبی هستند.
4. وجود سرمایه اجتماعی در جامعه روستایی که فراهم کننده زمینه مشارکت های مالی و اجتماعی روستاییان در اداره امور روستاها است.

۴- محدودیت و تنگناها

1. وجود شکاف درآمدی رو به تزاید میان روستاییان و شهرنشینان به عنوان عامل مهم در تقویت مهاجرت از روستاها
2. درصد بالای بیکاری آشکار و به ویژه بیکاری پنهان که رغبت به سکونت در روستاها را کاهش می دهد.
3. درصد بالای جمعیت روستایی زیر خط فقر که توان پرداخت عوارض و بهای خدمات را ندارند.
4. تهدید مداوم و پیوسته جامعه روستایی از سوی انواع حوادث وبلایای  طبیعی و به ویژه خکسالی و سرمازدگی محصولات کشاورزی که در کاهش توان مالی روستاییان موثر است.

۵- نقش و جایگاه بخش در تحقق اهداف چشم انداز

در تحقق اهداف چشم انداز و سیسات های کلی برنامه چهارم و مدیریت های محلی (دهیاری ها) نقش موثری دارند. شناسایی مزیت های نسبی و زمینه های اقتصادی برای ایجاد اشتغال و انجام بررسی های اقتصادی و اجتماعی لازم در این خصوص و بهره گیری از تسهیلات مالی بانک ها و موسسات و مشارکت با بخش خصوصی و سایر بخش ها در ایجاد سرمایه گذاری در انواع طرحهای اشتغال و تولیدی قطعا منجربه ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمدی روستاییان خواهد شد و از طریق منابع و درآمدهای حاصله به عنوان درآمد حاصل از موسسات انتفاعی ، دهیاری ها می توانند وظایف قانونی خود را با پشتوانه درآمدی حاصل به انجام رسانند و محیط و فضای روستا را از طریق اجرای طرح های عمرانی  و بهسازی و طرح های خدماتی مناسب قابل سکونت نمایند.

بنابراین دهیاری ها از یک سو با اخذ تسهیلات و کمک های دولتی و از سوی دیگر با اجرای طرح های اقتصادی و خدماتی می توانند در تحقق اهداف سند چشم انداز و سیاست های کلی نظام در حوزه جامعه روستایی موثر باشند.

۶- اهداف کلی و راهبردهای کلان

اهداف کلی و راهبردی توسعه مدیریت روستایی در تامین منابع درآمدی برای تحقق سند چشم انداز را می توان به شرح زیر برشمرد:

1. دستیابی به منابع پایدار درآمدی برای دهیاری ها در جهت نیل به خود کفایی
2. ایجاد زمینه ها و تسهیلات لازم برای حضور بخش خصوصی ودیگر بخش ها برای سرمایه گذاری در طرح های عمرانی و خدماتی
3. شناسایی و ایجاد مزیت های نسبی در پهنه جغرافیایی به منظور ایجاد فرصت برابر برای همه نقاط

 ۷- اهداف کلی و سیاست های اجرایی بخش

اهداف کلی و سیاست های اجرایی در خصوص منابع مالی و درآمدهای دهیاری ها به شرح زیر است:

1. افزایش متوسط بودجه دهیاری ها از 270 میلیون ریال به ۱۸۸۲ میلیون ریال.
2. بهره گیری از منابع و تسهیلات بانکی بدون بهره طویل المدت
3. اعطای تسهیلات و معافیت های لازم برای حضور بخش خصوصی و تعاونی برای سرمایه گذاری در طرح های عمرانی و خدماتی

۸- سیساست ها و اولویت های استانی

اولویت های مورد بررسی استان ها جهت تقویت منابع مالی درامدی دهیاری ها به شرح زیر است:

1. توجه ویژه به روستاهای دارای ظرفیت و پتانسیل بالای ایجاد فرصت شغلی
2. توجه خاص به روستا هایی که توانایی جذب و نگهداشتن جمعیت خود و روستا های پیرامون را دارند.
3. توجه به روستاهایی که براساس  اقتصاد و مقیاس حداکثر بهره و استفاده را از سرمایه گذاری ها دارند.
4. توجه وبژه به روستاهایی که دارای نقش تولیدی و اقتصادی مهم هستند
5. توجه خاص به روستاهایی که در معرض تخلیه جمعیت هستند
6. توجه به مناطق و روستاهای محروم و نیازمند خدمات

۹- اقدامات مهم و اساسی

به منظور فراهم نمودن زمینه ایجاد منابع پایدار درآمدی برای دهیاری ها اقدامات ذیل قابل انجام است:

1. اخذ و اعطای تسهیلات مالی به دهیاری ها برای مشارکت با بخش خصوصی در اجرای طرحهای عمرانی و خدماتی درآمدزا
2. اعطای تسهیلات ویژه به بخش خصوصی و سایر بخش ها برای خضور در روستا و اجرای طرحهای اقتصادی
3. خرید ماشین آلات و تجهیزات عمرانی و خدماتی برای دهیاری ها برای ایجاد وظایف قانونی
4. اعطای حداقل ۳۰ درصد سرمایه مورد نیاز برای اجرای طرحهای اقتصادی به بلاعوض به سرمایه گذاران بخش خصوصی علاقه مند به فعالیت در روستاها
5. توجه ویژه به موضوعات مشارکت روستاییان در اجراء اداره و نگهداری از طرحهای عمرانی و خدمات اجرا شده در روستاها
6. ایجاد تعاونی های دهیاری ها در سطح بخشها به منظور اجرای طرحها به صورت مشترک و با هدف بهره گیری مناسب از سرمایه گذاری ها